Adrenokortikotropni hormon

Adrenokortikotropni hormon
Identifikatori
Simbol	ACTH
DrugBank	01285
NCBI gen	5443
HGNC	9201
OMIM	176830
RefSeq	NM_000939
UniProt	P01189
Ostali podaci
Lokus	Hrom. 2 p23
Pretraga za Strukture Swiss-model Domene InterPro

Adrenokortikotropni hormon (ACTH) ili adrenokortikotropin, kortikotropin je polipeptidni tropni hormon kojeg proizvodi i luči prednji režanj hipofize. Relativna molekulska masa mu oko 4540 Da. Regulira rad kore nadbubrežnih žlijezda, a lučenje se izrazito povećava u stresnim situacijama. Za medicinske potrebe, industrijski se izolira iz svinjske hipofize. Upotrebljava se za liječenje bolesti nadbubrežnih žlijezda, raznih upalnih bolesti (npr. bolesti zglobova) i u veterinarskoj praksi.

ACTH je segment mnogo većeg molekula prohormona glikoproteina koji se naziva proopiomelanokortin (POMC), pa ima iste fizičkohemijske performanse kao i njegov prekursor (uporedi infoboksove). POMC sintetiraju kortikotrofi prednjeg režnja hipofize koji čine oko 10 posto žlijezde. Molekula se dijeli na nekoliko biološki aktivnih polipeptida kada se iz kortikotrofa otpuštaju sekretorne granule. Među tim polipeptidima je i ACTH, čije je glavno delovanje stimulisanje rasta i lučenje ćelija nadbubrežne kore. Uz to, hormon uzrokuje porast pigmentacije kože. Ostali polipeptidi dobiveni iz POMC uključuju hormon koji stimulira melanocite (alfa- i beta-melanotropin), koji povećava pigmentaciju kože; beta-lipotropin, koji potiče oslobađanje masnih kiselina iz masnog tkiva; mali fragment ACTH-a za koji se misli da poboljšava memoriju; i beta-endorfin, koji suzbija bol.^[1]

Upotrebljava se i kao lijek i dijagnostičko sredstvo. ACTH je važna komponenta hipotalamusno-hipofizno-nadbubrežne osovine i često se proizvodi kao odgovor na biološki stres (zajedno s njegovim prekursatorom kortikotropin-oslobađajućim hormonom iz hipotalamusa). Glavni efekti su mu povećana proizvodnja i oslobađanje kortizola iz kore nadbubrežne žlijezde. ACTH je također povezan sa circirkadijskim ritmom u mnogim organizmima.^[2]

Manjak ACTH znak je sekundarne nadbubrežne insuficijencije (potisnuta proizvodnja ACTH zbog oštećenja hipofize ili hipotalamusa hipopituitarizam) ili tercijarne insuficijencije nadbubrežne žlijezde. (bolest hipotalamusa, sa smanjenjem oslobađanja kortikopin-oslobađajućeg hormona (CRH)). Suprotno tome, hronično povišeni nivoi ACTH nastaju upri primarnoj nadbubrežnoj insuficijenciji (npr. Addisonova bolest) kada je proizvodnja kortizola nadbubrežne žlijezde hronično deficitarna. Kod Cushingove bolesti uzrok je povišena razina ACTH (iz prednjeg režnja hipofize) i viška kortizola (hiperkortizolizam) – ova konstalacija znakova i simptoma poznata je kao Cushingov sindrom. Ovaj sindrom takođe može biti rezultat povećane koncentracije kortikosteroida izlučenih benignim i malignim tumorima. Bolest se javlja i u rijetkim slučajevima kada nivo ACTH nije povišen; smatra se da hiperplaziju uzrokuju autoantitijela na ACTH receptore.

1. ^ Morton IK, Hall JM (6. 12. 2012). Concise Dictionary of Pharmacological Agents: Properties and Synonyms. Springer Science & Business Media. str. 84–. ISBN 978-94-011-4439-1.
2. ^ Dibner C, Schibler U, Albrecht U (2010). "The mammalian circadian timing system: organization and coordination of central and peripheral clocks" (PDF). Annual Review of Physiology. 72: 517–49. doi:10.1146/annurev-physiol-021909-135821. PMID 20148687.